[SCT] - Một điều lạ lùng đã bắt đầu xảy ra ngay khi Larry Page nhậm chức CEO vào năm 2011:
Google bắt đầu thiết kế những ứng dụng đẹp mắt.
Những thiết kế tuyệt vời không phải là điều mà mọi người vẫn mong đợi từ
Google. Công ty đã chọn cách thử nghiệm A/B để tìm ra được màu tốt nhất trong 41 sắc thái khác nhau của màu xanh để làm màu cho đường link thay vì tin tưởng những nhà thiết kế của họ.
Tuy nhiên, đến gần đây chúng ta không thể nào phớt lờ đi một chuỗi những ứng dụng được thiết kế đẹp mắt - đặc biệt trên iOS, một nền tảng không phải của
Google. Google+, YouTube, Gmail và Maps rất nhất quán và đẹp mắt – khác hẳn với những nỗ lực trước đây của Google hay của Apple.
Chúng tôi đã đến Google để tìm người chịu trách nhiệm cho hướng thiết kế mới, nhưng điều kì lạ là người đó không hề tồn tại mà thay vào đó là một nhóm nhỏ những nhà thiết kế.
Dự án Kennedy đã rời bệ phóng
Đâu sẽ là diện mạo nhất quán cho Google?
Hướng đi đầu tiên của Page đã rất rõ ràng khi ông vừa nhận chức. Jon Wiley – thiết kế trưởng của Google Search – nhớ lại. “Larry nói ‘này mọi người, chúng ta sẽ thiết kế lại tất cả sản phẩm’”. Wiley và nhóm của mình chỉ có 2 tháng để đem đến cho Google một chiếc áo mới với màu sắc tươi sáng hơn, đồng thời nghĩ về hình ảnh của Google trong mắt người dùng từ trước đến nay. “Chúng tôi được yêu cầu phải khiến mọi thứ trông thật hoàn hảo”, Wiley nói.
Đây không phải là lần đầu những nhà thiết kế của
Google cố gắng liên kết những ngôn ngữ thiết kế của những sản phẩm lại với nhau, nhưng là lần đầu tiên thành công rực rỡ. “Trước đây đã có những nhóm thiết kế nói rằng họ sẽ ‘tập hợp tất cả những quả trứng vàng của Google dưới cùng một thiết kế đẹp mắt’, nhưng bởi vì cách mà Google kết nối họ đã khiến mỗi nhóm gặp khó khăn trong việc hiện thực hóa điều đó”, Wiley nói. Không phải vì trước đó Google không có nhà thiết kế, mà bởi vì họ không đi về cùng một hướng và không đủ quyền hành cần thiết.
“Khi tôi đến với Google năm năm trước, ở đây không hề có cái gọi là ngôn ngữ thiết kế chung”, Andrey Doronichev, nhà quản lý sản phẩm cao cấp cho YouTube Mobile cho biết, “chúng tôi luôn muốn tạo ra những ứng dụng đẹp mắt, nhưng những ưu tiên của mỗi nhóm lại khác nhau”. Wiley nói, “một thiết kế mang tính vĩ mô ‘đòi hỏi tầm nhìn của CEO’, người có thể kết nối toàn bộ công ty và khiến nó hoạt động hiệu quả”. Wiley gọi hướng thiết kế mới của Google là Kennedy, bắt nguồn từ chiến lược “moon shot” của Page để nghĩ ra những sản phẩm mới.
Những nhà thiết kế cấp cao của ngồi lại để quyết định một số nguyên tắc thiết kế áp dụng chung cho những sản phẩm đang được sử dụng bởi hơn 1 tỷ người. Có cả những “sự trợ giúp từ bên ngoài” của Phòng thí nghiệm sáng tạo Google, theo như Wiley nhắc đến trong buổi nói chuyện 2011 với tiêu đề “Whoa, Google có nhà thiết kế!”Phòng thí nghiệm sáng tạo là một tập hợp của những nhà thiết kế hàng đầu tại những cở sở ở New York, được biết đến với những thiết kế marketing có một không hai như một quảng cáo Super Bowl hay video ca nhạc sáng tạo Arcade Fire. Page kết nối Phòng thí nghiệm sáng tạo với những nhà thiết kế còn lại của Google để tạo nên một diên mạo mới. Không như Apple,
Google sẵn sàng làm việc với những bộ phận bên ngoài trong thiết kế, và điều đó đóng vai trò quan trọng trong sự sáng tạo của Kennedy. Page hỏi họ: “Đâu sẽ là diện mạo nhất quán cho Google?”
“Chúng tôi được yêu cầu phải khiến mọi thứ trông thật hoàn hảo”
Diện mạo mới này lấy điểm nhấn là độ mịn trong một không gian trắng, sạch, nhiều lợi ích và trên hết là đơn giản. “Tại Google, chúng tôi muốn tiến nhanh, nên những sản phẩm khác nhau phát triển theo cách riêng của chúng”, Wiley nói, và vậy nên trước Kennedy họ đã không có một chuẩn thiết kế riêng giữa những bộ phận khác nhau. “Chúng tôi đã có nhiều sản phẩm đơn giản và có ích, nên cần chuyển trọng tâm sang việc khiến những sản phẩm này đẹp mắt và nhất quán hơn”.
Tạo nên một diện mạo chung cho thiết kế là bước đầu tiên nhưng những nhà thiết kế phải biết cách thực hiện nó. “Chúng tôi ngồi xuống, khóa cửa phòng, và chỉnh sửa trên những thiết kế nhanh nhất có thể”, Wiley nói năm 2011, “[chúng tôi] tạo nên những sự liên kết trong thiết kế và sau đó đưa vào quá trình ‘sản phẩm hóa’ cùng những nhóm kỹ sư”.
Cuối tháng sáu năm 2011, chỉ ba tháng sau khi Page nhận chức CEO, Google đã đưa ra những bản đẹp cho Google Search, Google Maps, Gmail và Calendar. Sau hơn một năm rưỡi, Google đưa ra Google Now, và một loạt những ứng dụng iOS bất ngờ như Google+, YouTube Capture, Chrome và Maps, chúng đều theo sát với những bản cũ, nhưng có sự thay đổi giữa các bộ phận. Wiley gọi là những ý tưởng thiết kế đang đi theo cùng một hướng.
Matias Duarte, điều hành cấp cao về trải nghiệm người dùng Android, nói: “Google đang trong một cuộc cách mạng thiết kế”.
Ban thiết kế
Chúng tôi trò chuyện với những nhà thiết kế tại Google, và tất cả đều có cùng một thông điệp: “Tại Google không có một cá nhân nào đảm nhiệm vai trò chỉ đạo thiết kế”, Wiley nói. Có thể Google không có Jony Ive, nhưng họ có một quá trình rất gắn kết giữa những bộ phận khác nhau khi đưa ra một thiết kế. Doronichev cho biết rằng “các nhóm đưa ra ý tưởng và chia sẻ thông tin, đảm bảo chắc chắn rằng chúng tôi đi đến cùng một ngôn ngữ thiết kế, vừa phù hợp với từng sản phẩm vừa giữ được hình ảnh chung”.
Nhưng điều này không phải tự nhiên có được. Có một nhóm nhỏ những nhà thiết kế ở New York gọi là Google UXA, tuyển dụng chỉ một số vị trí, nhưng vai trò tại Google lại không hề nhỏ. Nhóm UXA được hình thành từ dự án Kennedy, có nhiệm vụ “thiết kế và phát triển một mô hình UI thực sự có thể biến những ứng dụng của Google trở nên đẹp hơn, dễ sử dụng và nhất quán trong mắt người dùng”.
UXA làm việc thường xuyên với những trưởng nhóm thiết kế. Quy mô nhỏ và ít công khai khiến nó trở nên chuyên biệt, nó giúp những nhóm thiết kế làm việc tốt hơn với những bộ phận còn lại của Google, nơi mà sự hợp tác được đặt lên hàng đầu. Thực tế, Google không công khai từng người trong UXA, kể cả trong cuộc phỏng vấn này. Công bố cuộc tái thiết kế Kennedy đầu tiên được nhà điều hành Chris Wiggins tuyên bố trong blog của mình, ông nhắc đến những kế hoạch hướng đến “một chuỗi những cải tiến thiết kế trên tất cả những sản phẩm”, nhưng không hề đề cập đến bất kì cái tên nào. Nói đơn giản, ta có thể xem UXA là nhóm được thành lập rất nhanh, 3 tháng cho dự án Kennedy và trở thành một bộ phận quan trọng của Google . Và cũng như những tổ chức khác, nó hoạt động dựa trên tính chất thường ngày “chúng tôi gặp nhau, cùng ăn trưa và trò chuyện với nhau”, Wiley cho biết.
Darren Delaye, thiết kế trưởng của Google Maps dành cho di động, cho biết những nhà thiết kế cho các ứng dụng iOS khác nhau có “một buổi họp thường xuyên để bàn về những phản hồi nhận được”. Những buổi họp này không phải để đưa ra cái nhìn cuối cùng cho một ứng dụng nào, mà nó giúp tìm ra hướng hướng đi. “Những nhà thiết kế nhận ngôn ngữ thiết kế chung và rồi kết hợp nó với nhu cầu của người dùng cho từng sản phẩm”, Wiley giải thích.
Mục đích là để “cân bằng sự trải nghiệm trên tất cả những sản phẩm Google với nhu cầu phát triển nhanh và đem đến những giải pháp tối ưu cho người dùng”. Chúng ta sẽ thấy những khác biệt giữa các sản phẩm do sự hoạt động độc lập giữa các bổ phận, nhưng bởi vì Google đã được tổ chức hóa nên cuối cùng mỗi ứng dụng đều cho thấy chúng thuộc về cùng một gia đình Google.
Now - tương lai của Google
Một điểm nhấn khác cho chiếc áo mới Google là sự phát triển của Google Now trên Android. Là một sản phẩm mới đầy tham vọng, Google Now“ bắt đầu như một dự án 20%”, giám đốc sản phẩm của Android, Hugo Barra cho biết vào tháng mười, nhưng giờ đây nó đã lớn mạnh hơn rất nhiều.
“Google Now là một ví dụ tuyệt vời khi nói về thiết kế và sự phát triển của văn hóa thiết kế tại Google”, Duarte nhận xét. Google Now kết hợp những đặc điểm khác nhau của Google dưới một giao diện “Android tự nhiên mà không mất đi tính đặc trưng của Google”. Để làm được điều đó, nhóm Android đã theo một quá trình giống như trong dự án Kennedy: kết nối toàn bộ công ty.
Chúng tôi làm việc mật thiết với nhóm Search của Jon Wiley bởi họ đã và đang xây dựng nên một phần lớn trong Google Now – phần thông tin. Chúng tôi liên kết chặt chẽ với bộ phận Android ở London, họ chịu trách nhiệm cho phần tốc độ. Và chúng tôi có nhóm Android ở Mountain View, kẻ biết được vị trí của bạn. Chúng tôi cùng ngồi lại để tìm ra và cố gắng tạo nên những trải nghiệm đơn giản nhất có thể.
Duarte nhấn mạnh tầm quan trọng của cách trình bày trên Google Now. “Những khoảng không gian trắng được sử dụng triệt để chứ không phải những phân chia bề mặt thiếu chân thật. Chúng tôi dựa vào cách trình bày đơn giản trên nền trắng và những hình ảnh rộng để gây ấn tượng”. Đó là hình ảnh mới của Google sẽ được áp dụng trên khắp các sản phẩm di động.
Điểm nhấn thiết kế mà Duarte và nhóm của ông ấy chọn đã được sử dụng trước đó trong webOS: card. Những card trong Google Now cũng xuất hiện trong Google Search khi nó hiển thị kết quả “Knowledge Graph”. Trong cả hai trường hợp, có vẻ như card thể hiện thông tin mà Google đưa ra trực tiếp cho người dùng thay vì một loạt những đường dẫn xanh. Card giống như khái niệm kiến trúc truyền thống kết hợp form (biểu mẫu) và chức năng – để hình ảnh gắn kết với nội dung.
Xem nơi giao nhau giữa thông tin và giao diện phần mềm như những vật thể số hữu hình là một khái niệm cao cấp. Trải nghiệm thực sự trong việc sử dụng Google Now không mấy thuyết phục – card thường không đem lại chính xác cái mà người dùng trộng đợi và vẫn còn là một chặng đường dài để đạt được điều Page trông đợi. Sản phẩm có thể chưa đạt được đúng tham vọng của nó, nhưng dù vậy nó vẫn nhanh chóng trở thành ứng dụng di động tiềm năng của Google.
Liệu thiết kế của Google Now sẽ dẫn nó tới Android? Điều đó hoàn toàn là có thể. Duarte nói rằng Android chưa đến được nơi mà nó phải đến, “Tôi cảm thấy chỉ mới đi được 1/3 đoạn đường để hướng đến sự nhất quán, trách nhiệm và độ bóng mịn”. Holo, hướng thiết kế cho Android, đủ linh hoạt để giải quyết những lệnh thiết kế trên Google Now. Từ khi Holo nhận được “yêu cầu đầy thử thách là không thúc đẩy mọi người dùng nhìn giống nhau và cảm nhận giống nhau”, nó đồng thời lý giải tại sao có thiếu sự nhất quán trong Android và tại sao điều đó sẽ nhanh chóng thay đổi. Nhưng trong khi chúng ta chờ đợi để xem liệu phần tiếp theo của Android có thể nâng cấp diện mạo và trải nghiệm của Google Now hay không thì những ứng dụng iOS của Google đang làm được điều đó.
Phân bổ thiết kế
Những card của Google Now, cùng với bản gốc được đưa ra trong Kennedy, tạo nên xu hướng chủ đạo cho hầu hết những mẫu tái thiết kế năm 2012 – cấu trúc hiện đại cho nội dung tránh những hiệu ứng drop shadow không cần thiết để dành chỗ cho những bản màu tươi sáng và những kiểu chữ rõ ràng như Helvetica Neue (iOS) và Roboto (Android). Những card hiện diện rõ ràng nhất trên Google Now, nhưng cũng đã có mặt trong những giao diện khác từ kết quả tra cứu Knowledge Graph đến những profile Google+ hay Google Maps trên iOS.
“Làm sao để thể hiện những cái tuyệt vời trong thiết kế của Google ở mọi nơi?”, Wiley hỏi. Kết quả là một giao diện như Gmail mới “không hề bày ra những cái người dùng không cần” và nhấn mạnh vào sự đơn giản. Những lệnh như Archive, Report Spam và Delete bây giờ chỉ xuất hiện một khi bạn đã chọn một hay nhiều email – một quyết định rất hợp lý và đồng thời cũng đem lại sự gọn gàng.
Google định hướng trở thành “một không gian số” thay vì “tạo ra hình ảnh đại diện cho những vật thể”. Wiley cho biết. Nó nằm giữa xu hướng skeuomorphism (tái tạo) của Apple và ‘Metro’ của Microsoft. Google bản mới có chiều sâu được tạo nên từ những lựa chọn thiết kế tinh tế, chuyển trọng tâm đến nội dung như kết quả tìm kiếm, email và những post trên Google+.
Thử thách lớn nhất là thiết kế một giao diện phù hợp với tất cả các hệ điều hành – Windows, Mac, Android và iOS – trong khi vẫn đem lại cảm giác rằng thiết kế ấy là chuyên biệt cho mỗi loại. Trưởng thiết kế cho Gmail, Jason Cornwell nói rằng “mục đích không phải khiến Gmail giống nhau trên tất cả web, Android và iOS mà là kết nối những thành phần tạo nên những hệ điều hành này với hướng khái niệm mà Gmail đang đẩy mạnh”.
Gmail 1.0 cho iOS đã từng có rất nhiều lỗi thiết kế, nhưng qua thời gian được nâng cấp thường xuyên lên Gmail 2.0– mảnh và nhanh hơn. “Chúng tôi dành thời gian [cho Gmail 2.0 trên iOS để sửa đổi những chi tiết”, Cornwell và những người khác được phỏng vấn có cùng quan điểm. Quyết định xem những ứng dụng của Google sẽ trông như thế nào trên iOS rất tốn thời gian, cái bạn đang thấy là kết quả của vô vàn nỗ lực giữa những nhóm khác nhau để đưa ra được một lời tuyên bố cuối cùng cho thiết kế”.
Tuy nhiên, không giống với những gì Google+ đang làm, và cũng là một ví dụ khác cho sự liên kết thiết kế trong Google: một nhà thiết kế cho Google+ trên iOS đưa ra một ý tưởng tuyệt vời, và nhận được sự đồng thuận tuyệt đối từ các nhà thiết kế khác. Google Maps là đại diện cho hướng thiết kế mới của Google trên iOS, và nhóm Maps bắt đầu lại từ đầu. “Đó là một món quà tuyệt vời, chúng tôi có thể thử nghiệm, bắt đầu và đưa ra những thứ hoàn toàn mới”, Darren Delaye cho biết.
Kết quả, Google Maps trên iOS, là một ứng dụng bao gồm nhiều thành phần của Kennedy, Google Now và Google.com. Delaye nói “Chúng tôi sử dụng những cards, trắng trên nền trắng, và những soft shadow để phân biệt sự khác nhau giữa những thành phần của UI. Nhiều người sẽ đồng ý rằng Maps trên iOS trông đẹp hơn Maps cho Android, nhưng Delaye cho rằng những ứng dụng này là hai mặt của một đồng xu, phản ánh Google trong những giai đoạn thời gian khác nhau. Ông đánh giá thành công của Maps không chỉ ở chỗ nó trông thế nào, mà còn về tốc độ. “Cần phải có bao nhiêu bước? Người dùng phải nghĩ gì khi thực hiện từng bước? Họ phải chờ bao lâu?” Delaye thêm một khung ETA vào Maps cho iPhone xuất hiện ngay lúc người dùng hỏi hướng đi.
Được đưa ra gần đây, Maps là tiêu biểu cho đòi hỏi của Page: đơn giản, tiện dụng và đẹp mắt. Nó chứa đựng xu hướng mới tại Google: sự liên kết giữa các nền tảng (platform), nhóm thực hiện và ứng dụng. Mỗi khi một ứng dụng được đưa ra, ta dễ dàng thấy được bài học thiết kế cho cái tiếp theo. Wiley giải thích khi một ý tưởng thiết kế mới nào cho thấy được tiềm năng thì ngay lập tức được cân nhắc, và nếu nó phù hợp cho cả những sản phẩm khác thì Google sẽ xây dựng nó trở thành một ngôn ngữ thiết kế chung. Đó là “một nét đặc trưng của văn hóa mở”.
Mỗi người chúng tôi phỏng vấn đều lặp lại như một câu thần chú “một Google đơn giản, đẹp và ứng dụng cao” – mặc dù vị trí của ba từ này có chút thay đổi.
Google CEO Larry Page
Kế thừa và Tái cấu trúc
Vài năm trước đây, những ứng dụng của Google có rất ít sự đồng nhất. Chúng đều được tạo ra bởi Google, nhưng những nối kết lại khá lỏng lẻo ngoại trừ điểm chung là đều chứa chữ cái g. Khi Larry Page còn đảm nhiệm vai trò giám đốc sản phẩm, có lẽ ông đã nhận ra được rằng công ty cần có một lời tuyên bố chung về thiết kế, chứ không phải là những khung phải chính xác 4 pixels. “Chúng tôi chậm rãi bắt đầu xây dựng một văn hóa thiết kế cho toàn bộ Google, từng bộ phận riêng biệt, nhưng ngày càng có sự gắn kết trong đối thoại, sự thân thiết và hợp tác”, Duarte nói. Nếu không có cuộc tái cấu trúc toàn diện của Page lấy trọng tâm vào bảy sự phân chia sản phẩm, những bước tiến và khái niệm thiết kế mới sẽ chẳng thể nào thành công. Nếu không có một nhóm trọng tâm làm việc cùng những bộ phận khác nhau để giữ một diện mạo nhất quán thì tất cả sẽ rối tung lên hết.
Trái ngược với thời mà Eric Schmidt còn làm CEO với những sản phẩm lấy dữ liệu làm trọng tâm và thiết kế được tiêu chuẩn hóa, Google thời Page sẵn lòng để con người đưa ra những quyết định thiết kế thay vì nhờ vào những thuật toán. “Tại một số thời điểm cần phải quan tâm đến việc giải quyết lượng dữ liệu, nhưng khi đã đủ lớn mạnh, chúng tôi bắt đầu tập trung vào những thứ nhỏ hơn”, Doronichev cho biết. Những sản phẩm mà Google đã tạo nên trong một năm rưỡi qua đã thể hiện được tính cạnh tranh rất tốt với nhiều sản phẩm khác trên web, Android và iOS.
Google đã làm theo đúng cách của nó. Larry Page nhấn mạnh vào thiết kế, nhưng thay vì chia nhỏ quản lý, ông giao quyền quyết định cho những nhà thiết kế. Họ liên làm việc dưới một Google điển hình: kỉ luật chéo, tính chất thường ngày nhưng vẫn hướng đến mục tiêu.
Nếu dưới thời Eric Schmidt, Goole được biết đến như “một kẻ không ác độc”, Google của Page sẽ sớm được định nghĩa là “gã khổng lồ chẳng hề xấu xí”.
Theo Dieter Bohn và Ellis Hamburger, Theverge.com/TheBusiness
